Klompenpad – Speuldepad … 16,3 km

Staverden is met haar huidige 30 inwoners in 2012 (toen nog 52 inwoners) officieel uitgeroepen tot de kleinste stad van de Benelux. Mogelijk is het zelfs de kleinste stad ter wereld! We starten vanaf de parkeerplaats, laten het kasteel links liggen en lopen met de klok mee richting het witte pauwen verblijf.

Al vanaf de 2e helft van de 14e eeuw lopen er op het landgoed Staverden witte pauwen rond en worden de veren van deze witte pauwen gedragen op de helmen van de Gelderse graven en hertogen. Op de leenmannen, de bewakers en de beheerder van het landgoed ligt de verplichting om jaarlijks witte pauwenveren te leveren. Dit gebruik wordt pas bij de opheffing van de “heerlijke rechten” in 1795 afgeschaft. De witte pauw staat op het wapen van de gemeente Ermelo.
Een glimp van deze traditie bestaat momenteel nog. Staverden zorgt er voor dat er altijd witte pauwenveren op het provinciehuis in Arnhem zijn. Deze veren worden in ontvangst genomen door de Commissaris van de Koning.

Helaas … is het weer te slecht óf is het te vroeg? Ze zitten allemaal binnen. Wel lukt het me om de tientallen meters met mijn camera te overbruggen en in te zoomen. Je hoopt natuurlijk de situatie op het onderste plaatje aan te treffen.

Langs de Molenbeek lopend kom je uit bij de Johannesvijver. De beek én de vijver dienen als waterreservoir voor het waterrad bij het kasteel van Staverden … destijds ook om het waterpeil in de gracht rondom het kasteel op peil te houden. Maar ook wordt hij gebruikt voor het wateren van hout. Vandaag is de Johannesvijver leeg … wel zie je op foto 3 nog de palen boven het water uitsteken waar op andere momenten het hout tussen ligt (voorbeeld zie foto 4 ).

Het is een natte tocht door een bekengebied dat over de hoge zandgronden van de Veluwe stroomt dankzij een kleilaag in de ondergrond die is afgezet tijdens de voorlaatste ijstijd. Het is een moerassig gebied met een stelsel van stromen en stroompjes die voor een deel meanderen en voor een deel gekanaliseerd zijn. Dit gebied is een van de weinige laaglandbeekgebieden van ons land. Regenwater en grondwater verzamelen zich in een stelsel van greppels en kleine beekjes en bij langdurige regenval krijg je een sompige toestand waar we ook vandaag aan blootgesteld worden. Vroeger werd de lemige klei gebruikt om stenen te bakken voor het oude Huis te Leuvenum waardoor er diepe leemputten ontstonden waar nu nog steeds het regenwater in blijft staan.

Richting het Speulderveld komen we langs de grafheuvels waar in 1952 een lijksilhouet uit 1500 – 2000 v.C. is gevonden. Het heeft de naam Jantje van Speulde gekregen en ze heeft haar plekje gevonden in het museum “het Pakhuis” in Ermelo.

Jantje van Speulde

Jantje van Speulde

Dan verder over de hei naar het Speulderbos. Eén van de oudste loofbossen van Nederland. Vooral voor de scheepsbouw worden de rechte bomen gekapt en blijven de in wonderlijke bochten groeiende beuken en eiken over. Het staat bekend als het bos met de dansende bomen want met een beetje fantasie lijken de gekromde bomen te dansen.

En dan is daar mijn vliegenzwam. Net als ik tegen Gert zeg … we moeten letten op zilverberken en zandgrond roept hij “recht voor je”. Mijn dag kan niet meer stuk. Oké … het is geen grote platte met die prachtige doorschijnende lamellen aan de onderkant maar het is er eentje. Nog een weetje … als lid van het giftige paddenstoelengeslacht Amanieten is hij giftig. Een enkele knolamaniet is genoeg om een mens te doden, maar zo bont maakt de vliegenzwam het gelukkig niet. Wel werd vroeger de rood met witte stippen hoed in een schaaltje gelegd om vliegen te lokken die er van snoepten en prompt doodgingen.

De vliegenzwam vind je vooral in de buurt van berken, beuken en eiken. Dat is niet voor niets. De schimmeldraden onder de grond hebben een intieme verhouding met de wortels van deze bomen, ze groeien om de haarvaten van de wortels heen. Boom en zwam kunnen niet zonder elkaar! Een mooi voorbeeld van symbiose.

Alert op het zien van edelherten die in dit gebied veel voor komen lopen we het landgoed Leuvenum op. De camera in de hand … geen edelhert en één ree is me te snel af .. jammer.
Het oude huis Leuvenum (gebouwd in de 17e eeuw door de Harderwijkse familie van Westervelt) is afgebroken maar er staat achter het Boutique hotel -restaurant De Zwarte Boer nog een afbeelding.
De geschiedenis van het hotel/restaurant voert terug naar het jaar 1600. Al 416 jaar kan het zich verheugen op het verwelkomen van koetsiers van diligences en handelsreizigers maar als wij aan de deur staan redden ze het niet om gasten te bedienen en QR-codes te checken. Het resultaat is een rij mensen die langzamerhand weglopen …het pad oppakken en hun weg vervolgen … net als wij. We komen weer terug in het natte gedeelte van beekjes, kleigronden en leemputten,

lopen langs het nieuwe (amper zichtbare) Huis van Leuvenum dat Jonkheer Sandberg begin 20e eeuw heeft laten bouwen. Tegenwoordig is het ondergebracht in de Stichting Sandberg van Leuvenum. Het huis en de directe omgeving zijn privéterrein en zijn niet vrij toegankelijk. Verder langs het gebied van de Staverdense of Hierdense beek waar we soms een pad missen maar gelukkig is mijn nieuwe wandelmaatje ook handig met wandelapps.

En dan na 16.3 km komt Kasteel Staverden in zicht.

Al in de 12 eeuw houden de Gelderse graven (en later de hertogen) hof in Staverden. Het is dan nog een pachtboerderij met een herenkamer voor de graaf. Als in 1298 Reinoud I, graaf van Gelre, toestemming van de Duitse keizer krijgt om het hof tot stad te verheffen mag er een echt kasteel gebouwd worden en kan het door allerlei privileges doorgroeien. Tot een echte stad is Staverden echter nooit uitgegroeid. Vermoedelijk moeten we het middeleeuwse Staverden niet beschouwen als een (te stichten) reguliere stad, maar als een agrarische nederzetting met bepaalde juridische kenmerken van een stad. Wat overgebleven is … een mooi kasteel met bijgebouwen.

Een hele mooie wandeling … al moeten mensen die van onverharde paden houden er rekening mee houden dat je best hele stukken op verharde weggetjes loopt. Maar het verveelt niet .. in ieder geval niet nu in de herfst.